Triệu chứng và nguyên nhân của bệnh tiêu chảy

Hiểu về bệnh tiêu chảy: Triệu chứng và nguyên nhân

Tiêu chảy là một tình trạng sức khỏe phổ biến mà hầu hết mọi người đều gặp phải vào một thời điểm nào đó trong cuộc đời. Bệnh được đặc trưng bởi tình trạng đi ngoài phân lỏng hoặc phân nước. Mặc dù thường là vấn đề ngắn hạn, nhưng đôi khi tiêu chảy có thể báo hiệu các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn nghiêm trọng hơn. Việc hiểu các triệu chứng và nguyên nhân của bệnh là rất quan trọng để kiểm soát và phòng ngừa đúng cách.

Triệu chứng của bệnh tiêu chảy

Triệu chứng chính của bệnh tiêu chảy là phân lỏng, phân nước xảy ra thường xuyên hơn bình thường. Tuy nhiên, tiêu chảy cũng có thể đi kèm với các triệu chứng khác, có thể thay đổi tùy thuộc vào nguyên nhân tiềm ẩn và sức khỏe tổng thể của từng người. Các triệu chứng phổ biến bao gồm:

Đi ngoài thường xuyên:

Tần suất đi ngoài tăng lên, thường là hơn ba lần một ngày.

Đau bụng và chuột rút:

Cảm giác khó chịu hoặc chuột rút ở vùng bụng là phổ biến trong các đợt tiêu chảy. Cơn đau này thường thuyên giảm sau khi đi ngoài.

Chướng bụng và đầy hơi:

Có thể xảy ra tình trạng đầy hơi quá mức và cảm giác no hoặc chướng bụng do những thay đổi trong quá trình tiêu hóa.

Cảm giác buồn đi đại tiện:

Cần đi vệ sinh đột ngột và mạnh mẽ, đôi khi kèm theo cảm giác mất kiểm soát khi đi đại tiện.

Buồn nôn và nôn:

Trong một số trường hợp, tiêu chảy có thể kèm theo buồn nôn hoặc nôn, đặc biệt là nếu do ngộ độc thực phẩm hoặc nhiễm vi-rút.

Sốt:

Có thể bị sốt nhẹ, đặc biệt nếu tiêu chảy là do nhiễm trùng hoặc viêm ở hệ tiêu hóa.

Mất nước:

Tiêu chảy kéo dài hoặc nghiêm trọng có thể dẫn đến mất nước, biểu hiện bằng các triệu chứng như khô miệng, khát nước quá mức, đi tiểu ít, nước tiểu sẫm màu và chóng mặt.

Máu hoặc chất nhầy trong phân:

Sự hiện diện của máu hoặc chất nhầy trong phân có thể chỉ ra tình trạng nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như nhiễm trùng, bệnh viêm ruột hoặc chảy máu đường tiêu hóa.

Mệt mỏi và suy nhược:

Tiêu chảy dai dẳng có thể gây mệt mỏi do mất nước, chất điện giải và chất dinh dưỡng.

Nếu tiêu chảy kéo dài hơn vài ngày, kèm theo các triệu chứng nghiêm trọng như sốt cao, nôn dai dẳng hoặc có máu trong phân, thì việc chăm sóc y tế là rất quan trọng.

Nguyên nhân gây tiêu chảy

Tiêu chảy có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ nhiễm trùng đến chế độ ăn uống và các tình trạng bệnh mãn tính. Sau đây là những nguyên nhân phổ biến nhất:

1. Nhiễm trùng

Các tác nhân gây nhiễm trùng, chẳng hạn như vi-rút, vi khuẩn và ký sinh trùng, là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tiêu chảy. Những bệnh nhiễm trùng này thường lây truyền qua thực phẩm, nước bị ô nhiễm hoặc tiếp xúc với những người bị nhiễm bệnh.

Nhiễm trùng do vi-rút:

Các loại vi-rút như norovirus, rotavirus và adenovirus có thể gây viêm dạ dày ruột, dẫn đến tiêu chảy. Nhiễm trùng do vi-rút đặc biệt phổ biến ở trẻ em và trong các môi trường như trường học hoặc cơ sở chăm sóc.

Nhiễm trùng do vi khuẩn:

Các tác nhân vi khuẩn phổ biến bao gồm Escherichia coli (E. coli), Salmonella, Shigella và Campylobacter. Những bệnh nhiễm trùng này thường phát sinh do tiêu thụ thực phẩm bị ô nhiễm hoặc nấu chưa chín.

Nhiễm trùng ký sinh trùng:

Các loại ký sinh trùng như Giardia lamblia và Entamoeba histolytica có thể gây tiêu chảy kéo dài, đặc biệt là ở những người đã đi đến những khu vực có điều kiện vệ sinh kém.

2. Không dung nạp và nhạy cảm với thực phẩm

Một số loại không dung nạp hoặc nhạy cảm với thực phẩm nhất định có thể gây tiêu chảy. Các ví dụ phổ biến bao gồm:

Không dung nạp lactose:

Không tiêu hóa được lactose, một loại đường có trong các sản phẩm từ sữa, có thể dẫn đến đầy hơi, chướng bụng và tiêu chảy sau khi tiêu thụ sữa hoặc các sản phẩm liên quan.

Nhạy cảm với gluten:

Ở những người mắc bệnh celiac hoặc nhạy cảm với gluten không phải do celiac, tiêu thụ gluten có thể gây tiêu chảy cùng với các triệu chứng tiêu hóa khác.

3. Các yếu tố về chế độ ăn uống

Lựa chọn chế độ ăn uống có thể đóng vai trò quan trọng trong việc gây tiêu chảy:

Thực phẩm cay hoặc béo:

Ăn nhiều thực phẩm cay hoặc béo có thể gây kích ứng đường tiêu hóa.

Chất tạo ngọt nhân tạo:

Chất tạo ngọt như sorbitol, có trong các sản phẩm không đường, có thể có tác dụng nhuận tràng.

4. Thuốc

Một số loại thuốc có thể phá vỡ sự cân bằng của ruột và dẫn đến tiêu chảy. Ví dụ bao gồm:

Thuốc kháng sinh:

Mặc dù có hiệu quả chống lại nhiễm trùng do vi khuẩn, thuốc kháng sinh có thể phá vỡ hệ vi khuẩn đường ruột bình thường, gây ra tiêu chảy. Tình trạng này đôi khi được gọi là tiêu chảy liên quan đến thuốc kháng sinh.

Thuốc nhuận tràng:

Lạm dụng thuốc nhuận tràng có thể dẫn đến tiêu chảy mãn tính.

Thuốc hóa trị:

Những loại thuốc này có thể gây kích ứng đường tiêu hóa, dẫn đến tiêu chảy như một tác dụng phụ.

5. Rối loạn tiêu hóa

Tiêu chảy mãn tính có thể là triệu chứng của một rối loạn tiêu hóa tiềm ẩn, chẳng hạn như:

Hội chứng ruột kích thích (IBS):

Một rối loạn chức năng đường tiêu hóa đặc trưng bởi các đợt tiêu chảy và táo bón xen kẽ, đau bụng và đầy hơi.

Bệnh viêm ruột (IBD):

Các tình trạng như bệnh Crohn và viêm loét đại tràng liên quan đến tình trạng viêm mãn tính của đường tiêu hóa và có thể gây tiêu chảy dai dẳng.

Viêm đại tràng vi thể:

Một tình trạng liên quan đến tình trạng viêm đại tràng thường liên quan đến tiêu chảy phân nước, đặc biệt là ở người lớn tuổi.

6. Mất cân bằng nội tiết tố

Một số tình trạng nội tiết tố nhất định có thể góp phần gây tiêu chảy, bao gồm:

Cường giáp:

Tuyến giáp hoạt động quá mức có thể đẩy nhanh quá trình tiêu hóa, dẫn đến tiêu chảy.

Bệnh tiểu đường:

Bệnh nhân tiểu đường, đặc biệt là những người bị tổn thương thần kinh (bệnh thần kinh tiểu đường), có thể bị tiêu chảy như một triệu chứng.

7. Căng thẳng và lo lắng

Căng thẳng về mặt cảm xúc và lo lắng có thể ảnh hưởng đến chức năng đường ruột và dẫn đến tiêu chảy. Đôi khi tình trạng này được gọi là “tiêu chảy do căng thẳng”.

8. Tiêu chảy khi đi du lịch

Đi du lịch đến những vùng có điều kiện vệ sinh không đầy đủ hoặc nguồn thức ăn và nước không quen thuộc làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiêu chảy.

Tình trạng này thường do ăn phải thức ăn hoặc nước bị ô nhiễm và thường do vi khuẩn E. coli hoặc các tác nhân truyền nhiễm khác.

9. Quy trình phẫu thuật

Một số ca phẫu thuật, đặc biệt là những ca liên quan đến dạ dày, ruột hoặc túi mật, có thể dẫn đến tiêu chảy do những thay đổi trong quá trình tiêu hóa hoặc chuyển hóa axit mật.

10. Các tình trạng bệnh lý tiềm ẩn

Các tình trạng sức khỏe khác có thể gây tiêu chảy bao gồm:

Bệnh Celiac:

Một rối loạn tự miễn dịch trong đó việc ăn gluten gây tổn thương ruột non, dẫn đến kém hấp thu và tiêu chảy.

Rối loạn tuyến tụy:

Sản xuất enzyme không đủ do các tình trạng như viêm tụy mãn tính có thể làm suy yếu quá trình tiêu hóa và gây tiêu chảy.

Ung thư ruột kết:

Trong một số trường hợp hiếm gặp, tiêu chảy có thể là triệu chứng của ung thư ruột kết hoặc khối u tiết ra hormone ảnh hưởng đến đường tiêu hóa.

Kết luận

Tiêu chảy là một tình trạng đa dạng với nhiều triệu chứng và nguyên nhân. Trong khi hầu hết các trường hợp là cấp tính và tự khỏi mà không cần can thiệp y tế, tiêu chảy dai dẳng hoặc nghiêm trọng đòi hỏi phải điều tra sâu hơn để xác định và giải quyết mọi vấn đề tiềm ẩn.

Bổ sung đủ nước, chú ý đến chế độ ăn uống và tìm kiếm sự chăm sóc y tế khi cần thiết là những bước chính để kiểm soát tình trạng này một cách hiệu quả.

Hiểu được các triệu chứng và nguyên nhân không chỉ giúp điều trị tiêu chảy mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa và duy trì sức khỏe tiêu hóa nói chung.